Systemy operacyjne

MS-DOS

Początki powłoki tekstowej, jaką znamy obecnie, w systemach z rodziny Windows sięgają 1981 roku, kiedy to Microsoft odkupił prawa do QDOS (Quick and Dirty Operating System). Nieznana wtedy jeszcze prawie nikomu mała firma wprowadziła zmiany i ulepszenia w zakupionym systemie, po czym zaoferowała go użytkownikom jako MS-DOS — podstawowy system operacyjny dla komputerów IBM PC

Przygotowany na komputery 16-bitowe MS-DOS, ciągle rozwijany i udoskonalany, zyskał wielką popularność na komputerach osobistych. Dziś DOS nie odgrywa prawie żadnej roli jako samodzielny system operacyjny. Jednak wiele z jego funkcji zostało wykorzystanych w późniejszych systemach Microsoftu, gdzie przez długi czas stanowił on moduł ładujący pozostałą — 32-bitową — część systemu (Windows 95, 98)

W najnowszej serii systemów operacyjnych Microsoftu Windows NT (New Technology) DOS nie jest konieczny do działania oprogramowania. Szczątki MS-DOS-a funkcjonują jako konsola tekstowa, czyli interpreter poleceń cmd.exe, maszyna wirtualna command.com i Konsola odzyskiwania systemu (dla Windows 2000/XP/2003).

Wiersz poleceń

Uruchomienie programu cmd lub dowolnej aplikacji pracującej w trybie MS-DOS skutkuje wywołaniem maszyny wirtualnej DOSa. Za cenę maksymalnej zgodności z dawnym systemem firmy Microsoft command.com jest pozbawiony większości dodatków wprowadzonych w cmd.exe, przykładowo nazwy plików/folderów musimy wpisywać w formacie 8.3 (8 liter nazwy pliku . 3 litery rozszerzenia).

Interpreter poleceń wbudowany w systemie windows pozwala na dostęp do powłoki systemu MS-DOS. Wczesne wersje systemu Windows i MS-DOS, nie są w stanie uruchomić się bez pliku cmd.exe lub command.com. Wiersz poleceń (zwany także konsolą) pozwala na wykonywanie większości czynności związanych z obsługą systemu bez konieczności posługiwania się interfejsem graficznym.

Wskazówki w korzystaniu z konsoli Windows :

• MS-DOS oraz wiersz poleceń Windows nie są "case sensitive" (nie rozróżniają małych i wielkich liter).

• Pliki i katalogi dostępne w systemie windows są również widoczne w wierzu poleceń.

• Kiedy pracujesz z katalogami ze spacją w nazwie powinieneś otaczać ich nazwę cudzysłowami. Na przykład My Documents będzie opisane jako "My Documents."

• Nazwa pliku może mieć maksylanie 255 znaków, a rozszerzenie pliku ma 3 znaki.

• Kiedy usuwasz plik z poziomu wiersza poleceń jest on trwale usuwany (nie trafia do kosza).

• Jeżeli potrzebujesz pomocy względem jakiejkolwiek komendy wpisz zaraz za nią /? . Na przykład dir /? wypisze pomoc dla polecenia dir.

Zaletą poleceń konsolowych jest fakt, że można umieszczać je w plikach wsadowych i skrótach. Pierwsza z wymienionych możliwości pozwala tworzyć skrypty składające się z wielu przetwarzanych jedno po drugim poleceń, druga zaś umożliwia wygodne inicjowanie poleceń dwukrotnym kliknięciem myszy.

Polecenia stosowane w MS-DOS i Wierszu poleceń dzielimy na dwie grupy:

Polecenia wewnętrzne (np. cls, cd, dir) — polecenia interpretowane i wykonywane przez interpreter poleceń, ich wywołanie nie powoduje uruchomienia oddzielnego programu, przez co wykonywane są one zdecydowanie szybciej niż komendy zewnętrzne. Przy pomocy poleceń wewnętrznych wykonywane są proste operacje. Informacje o nich możemy uzyskać bezpośrednio z Wiersza polecenia poprzez zastosowanie komendy help polecenie lub polecenie /?.

Polecenia zewnętrzne (np. ipconfig, bcdedit) — osobne programy uruchamiane po wpisaniu ich nazwy w interpreterze, ich działanie jest zazwyczaj wolniejsze od poleceń wewnętrznych, jednak wykonują one bardziej skomplikowane operacje. Miejsce umieszczenia tychże programów jest określone w zmiennej środowiskowej PATH, dzięki czemu nie musimy podawać ścieżki dostępu przy korzystaniu z nich. Informacje o poleceniach zewnętrznych możemy uzyskać bezpośrednio z Wiersza polecenia poprzez zastosowanie komendy polecenie /?.

Poniższa tabela zawiera skróty ułatwiające prace z Wierszem poleceń:

Strzałka w lewo Przesuwa wskaźnik o jeden znak w lewo.

Strzałka w prawo Przesuwa wskaźnik o jeden znak w prawo.

Ctrl + Strzałka w lewo Przesuwa wskaźnik o jeden ciąg w lewo.

Ctrl + Strzałka w prawo Przesuwa wskaźnik o jeden ciąg w prawo.

Home Przesuwa wskaźnik na początek linii.

End Przesuwa wskaźnik na koniec linii.

Strzałka w górę Wyświetla na ekranie poprzednie polecenie.

Strzałka w dół Wyświetla na ekranie następne polecenie.

PageUp Wyświetla na ekranie pierwsze wpisane polecenie.

PageDown Wyświetla na ekranie ostatnie wpisane polecenie.

F7 Wyświetla na ekranie historię poleceń.

F8 Wyświetla na ekranie polecenie z historii zaczynające się od liter już wpisanych.

Alt + F7 Czyści historię poleceń.

Esc Kasuje wpisane polecenie.

Parametry

Wraz z większością poleceń można stosować parametry, które umożliwiają dokładne określenie, co zostanie wykonane. Parametry, inaczej przełączniki, poprzedzane są ukośnikiem /.

help

Udostępnia informacje online dotyczące poleceń systemowych (czyli innych niż polecenia sieciowe). Polecenie help użyte bez parametrów powoduje wyświetlenie listy poleceń systemowych i ich zwięzłych opisów.

help

dir

Polecenie dir listuje zawartość bieżącego katalogu.

dir
:: pliki zaczynające się na a
dir a*
:: pliki o rozszerzeniu cpp
dir *.cpp
:: pliki zaczynające się na c zawierające dowolny znak i potem mp
dir c?mp
:: pliki o 4 znakowej nazwie zaczynające się na he i o dowolnym rozszerzeniu
dir he??.*
:: posortowane nazwy
dir /O
:: właścicieli plików podaje
dir /Q
:: sortuje malejąco
dir /o-n
:: katalogi
dir /A:D
:: sortowanie po rozmiarach
dir /O:S

tree

Listuje katalogi w postaci drzewa.

tree

cd

Komenda cd służy do przechodzenia pomiędzy katalogami w Windows. Jako ścieżkę podaje się przynajmniej nazwę katalogu podrzędnego, np.

cd temp

Możesz jednak wpisać całą ścieżkę dostępu, np.

cd d:\dane\nowe

Parametr /d umożliwia przechodzenie do katalogu na innym dysku. W każdym katalogu są dwa specjalne katalogi o nazwach . i .. (kropka i dwie kropki). Katalog o nazwie . jest to katalog bieżący, natomiast katalog .. jest katalogiem nadrzędnym.

cd e:
::lub też
cd /d e:\dane\stare
:: przejscie do katalogu głównego
cd\
:: przejscie do nadkatalogu
cd..
:: co zrobi?
cd..\..
:: A to?
cd....

rd/md

Aby utworzyć podkatalog w bieżącym katalogu, trzeba wpisać md <nazwa_podkatalogu>. Poleceniem rd <nazwa_podkatalogu> usuniesz podkatalog – przedtem trzeba go jednak opróżnić.

md "nowa rzecz"
md nowa rzecz
cd nowa
cd..
re "nowa rzecz"
rd nowa rzecz

Tworzenie struktur katalogów.

mkdir ALA\ROMAN\AGATA
:: zobacz co sie stanie
rm ALA
:: teraz lepiej?
rmdir ALA
:: to moze tak?
rmdir /s ala

copy

Kopiuje dane określone jako żródło do celu.

copy plik.txt wynik.txt
copy plik.txt \Kat
copy *.txt \Kat

Kopiowanie pliki podanych jako źródło, w inne miejsce (cel), doklejając zawartość każdego pliku na koniec. Jeżeli nie zostanie podany cel, wówczas każdy kolejny plik będzie doklejany do pliku pierwszego.

copy a.txt + b.txt + c.txt wynik.txt

move

Przenosi i zmienia nazwy plików. Aby przenieść jeden plik jako nazwa1 trzeba podać nazwę pliku, a jako nazwa2 należy podać katalog docelowy lub/i nową nazwę pliku. Aby przenieść więcej plików należy posłużyć się symbolami wieloznacznymi (* i ?). Jako nazwa2 należy wówczas podaćkatalog docelowy.

move a.txt b.txt
move ..\*.txt .
:: takze dla katalogów
move \kat1 \kat2
move \kat1 \nowe\kat2
::co stanie się gdy \nowe nie istnieje?

ren/rename

Zmienia nazwę pliku lub plików (dla symboli wieloznacznych). Należy pamiętać, że nie można określić nowego dysku, ani nowej ścieżki dla pliku docelowego.

ren plik.txt inny.txt
ren ppp.* p.*

del/erase

Usuwa pliki. Aby usunąć wiele plików na raz należy posłużyć się symbolami wieloznacznymi. Jeżeli zostanie podany katalog, zostaną usunięte wszystkie pliki w tym katalogu. Najważniejsze opcje: To polecenie nie usuwa katalogów. Aby usunąć katalog należy użyć polecenia rmdir.

del \nowy
del /S \nowy
del p*

Parametry:

/F -Wymusza usunięcie plików z atrybutem tylko do odczytu. /S – Usuwane są określone pliki ze wszystkich podkatalogów. /Q – Jest to tak zwany Tryb cichy, nie żąda potwierdzenia.

type

Wyświetla zawartość jednego lub więcej plików tekstowych

type plik.txt

echo

Wyświetlanie komunikatu.

echo abc
:: tworzy pusty plik
echo.>plik.txt

clip

Czasami zachodzi potrzeba zapisania danych, które pojawią się po wpisaniu jakiegoś polecenia. Wiersz poleceń nie pozwala (przy domyślnych ustawieniach) na zwykłe zaznaczenie i skopiowanie wybranych fragmentów. Istnieje inne wygodne rozwiązanie, po poleceniu dopisz fragment | clip, a wynik polecenia nie pokaże się w oknie lecz zostanie skopiowany.

dir | clip
:: wklej wynik do notatnika

whoami

Informacja na temat użytkownika

whoami
whoami /all

attrib

Polecenie to pozwala włączać (+) wyłączać (-) wymienione atrybuty. Samo attrib wyświetla listę atrybutów plików w danym katalogu.

Składnia:

attrib [+a] [-a] [+h] [-h] [+r] [-r] [+s] [-s] ścieżka do pliku [/s] [/d]

/S Przetwarza pasujące pliki w folderze bieżącym i wszystkich podfolderach.

/D Przetwarza również foldery.

Rodzaje atrybutów

Archiwalny (A) – określa czy dany element został zmodyfikowany od momentu jego ostatniej archiwizacji. Atrybut ten zazwyczaj jest nadawany każdemu pliku zaraz po jego utworzeniu lub zmodyfikowaniu.

Tylko do odczytu [R] – włączony uniemożliwia zmianę zawartości pliku, a także jego usunięcie. Umożliwia tylko otwarcie pliku.

Ukryty (H) – włączenie tego atrybutu powoduje, że plik nie jest widoczny na liście wyświetlanych plików w Exploratorze Windows lub w spisie generowanym poleceniem DIR.

Systemowy (S) – nadawany jest bardzo ważnym plikom systemu operacyjnego lub innych programów.

attrib +S plik.txt
attrib +S +H +A plik.txt
attrib
attrib plik.txt

exit

Polecenie exit zamyka wiersz poleceń.

exit

Bonus

Naprawianie plików systemowych. Gdy twój system bezustannie zawiesza się, a przyczyną tego jest uszkodzony plik systemowy, skorzystaj z polecenia sfc, aby zastąpić go nienaruszonym egzemplarzem. Uruchom konsolę tekstową z uprawnieniami administratora, po czym wpisz

sfc /scannow

Ćwiczenia

1. W katalogu, do którego masz prawo zapisu utwórz swój własny katalog o nazwie składającej się z pierwszych 8 liter swojego nazwiska

2. Utwórz w nim następującą strukturę katalogów:

   kat1

   kat2

   podkatalog

   kat3.

3. Do katalogu kat1 skopiuj wszystkie pliki o rozszerzeniu txt znajdujące się w katalogu C:windows .

4. Zmień rozszerzenia wszystkich plików znajdujących się w katalogu kat1 na xtx.

5. Przesuń katalog kat1 z jego całą zawartością do katalogu kat3.

*

Wykorzystano materiały z:

http://www.computerhope.com/issues/chdos.htm

http://www.pcworld.pl/artykuly/400583/Wiersz.polecen.Windows.jak.z.niego.korzystac.html

http://www.ee.pw.edu.pl/~tomzdun/zajecia/soisk_l/1.%20DOS%20-%20Linia%20komend.pdf

https://technet.microsoft.com/pl-pl/library/cc778084%28v=ws.10%29.aspx

http://netdiag.pl/artykuly/cmd/index.php

http://www.centrumxp.pl/WindowsXP/1395,Obsluga-wiersza-polecen.aspx